(Dễ hiểu – Dễ áp dụng – Giúp đạt điểm cao trong bài kiểm tra & thi vào 10)
I. TỔNG QUAN VỀ NGHỊ LUẬN VĂN HỌC
Nghị luận văn học là một dạng bài quan trọng trong chương trình Ngữ văn THCS, đặc biệt với học sinh lớp 9 ôn thi vào 10. Bài nghị luận văn học thường yêu cầu phân tích:
•Một tác phẩm/đoạn trích thơ, truyện, kịch
•Một nhân vật văn học
•Một vấn đề tư tưởng, nghệ thuật trong tác phẩm
Để làm tốt bài nghị luận văn học, học sinh cần nắm chắc công thức làm bài 5 bước chuẩn dưới đây.
II. CÔNG THỨC 5 BƯỚC VIẾT BÀI NGHỊ LUẬN VĂN HỌC
1️⃣ MỞ BÀI – GIỚI THIỆU TÁC GIẢ, TÁC PHẨM & VẤN ĐỀ NGHỊ LUẬN
•Giới thiệu tác giả (phong cách sáng tác, đóng góp tiêu biểu).
•Giới thiệu tác phẩm (tóm tắt nội dung chính, chủ đề tác phẩm).
•Nêu vấn đề nghị luận (nhân vật, nội dung hay nghệ thuật cần phân tích).
📌 Ví dụ mở bài phân tích hình tượng người lính trong bài thơ “Đồng chí”
Chính Hữu là một nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp, thơ ông giàu cảm xúc và gần gũi với hình ảnh người lính. “Đồng chí” là một tác phẩm xuất sắc viết về tình đồng đội sâu sắc giữa những người chiến sĩ trong chiến tranh. Đặc biệt, hình ảnh người lính trong bài thơ là biểu tượng cao đẹp của lòng yêu nước và sự kiên cường.
2️⃣ THÂN BÀI – PHÂN TÍCH CHI TIẾT
Đây là phần quan trọng nhất của bài viết. Học sinh cần triển khai luận điểm theo trình tự logic, có thể sử dụng công thức 3 bước nhỏ sau:
📌 Bước 1: Giới thiệu khái quát nội dung đoạn trích/tác phẩm
•Tóm tắt ngắn gọn nội dung tác phẩm (không quá 5 câu).
•Nêu chủ đề và thông điệp chính của tác phẩm.
📌 Ví dụ với bài thơ “Ánh trăng” (Nguyễn Duy)
Bài thơ “Ánh trăng” kể về sự thức tỉnh của con người trước những giá trị đã từng gắn bó trong quá khứ. Ánh trăng trong bài không chỉ là hình ảnh thiên nhiên mà còn mang ý nghĩa biểu tượng cho quá khứ, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.
📌 Bước 2: Phân tích chi tiết theo luận điểm
•Luận điểm 1: Nội dung chính của vấn đề nghị luận.
•Luận điểm 2: Biện pháp nghệ thuật & tác dụng.
•Luận điểm 3: Ý nghĩa, giá trị tư tưởng của tác phẩm.
📌 Ví dụ phân tích hình tượng người lính trong bài “Đồng chí”
Luận điểm 1: Vẻ đẹp tình đồng đội
Hình ảnh “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay” thể hiện sự gắn bó, đồng cam cộng khổ giữa những người lính.
Luận điểm 2: Nghệ thuật sử dụng hình ảnh
Hình ảnh “Đầu súng trăng treo” vừa chân thực, vừa lãng mạn, tượng trưng cho tinh thần chiến đấu và vẻ đẹp tâm hồn người lính.
Luận điểm 3: Giá trị tư tưởng
Bài thơ ca ngợi tinh thần đoàn kết của người lính và ý chí vượt qua gian khổ trong chiến tranh.
📌 Bước 3: Liên hệ & mở rộng vấn đề
•So sánh với một tác phẩm khác cùng chủ đề.
•Liên hệ thực tế, rút ra bài học cho bản thân.
📌 Ví dụ:
Hình tượng người lính trong “Đồng chí” có nét tương đồng với hình ảnh những chiến sĩ trong bài thơ “Tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật – đều là những con người kiên cường, bất khuất trước gian khổ.
3️⃣ KHÁI QUÁT GIÁ TRỊ TÁC PHẨM
•Giá trị nội dung: Thể hiện tư tưởng, thông điệp gì?
•Giá trị nghệ thuật: Các biện pháp nghệ thuật đặc sắc giúp truyền tải nội dung.
📌 Ví dụ với bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”
Bài thơ không chỉ tái hiện chân thực hình ảnh những người lính lái xe Trường Sơn mà còn thể hiện tinh thần dũng cảm, bất chấp gian khổ của họ. Nghệ thuật sử dụng hình ảnh thơ độc đáo, giọng điệu ngang tàng, đầy chất lính đã làm nổi bật nét riêng của tác phẩm.
4️⃣ KẾT BÀI – CẢM NHẬN & LIÊN HỆ
•Khẳng định lại giá trị của tác phẩm và vấn đề nghị luận.
•Cảm xúc cá nhân (tác phẩm có ý nghĩa gì với bản thân?).
•Liên hệ với cuộc sống thực tế.
📌 Ví dụ kết bài bài thơ “Ánh trăng”
“Ánh trăng” không chỉ gợi nhớ về quá khứ mà còn nhắc nhở con người phải biết trân trọng những gì đã từng gắn bó. Bài thơ khiến ta hiểu hơn về đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và biết sống ân nghĩa với quá khứ.
III. CÔNG THỨC TÓM GỌN: 5 BƯỚC VIẾT BÀI NGHỊ LUẬN VĂN HỌC
1️⃣ Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, nội dung nghị luận.
2️⃣ Thân bài:
•Giới thiệu nội dung đoạn trích/tác phẩm.
•Phân tích chi tiết (nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa).
•Liên hệ mở rộng.
3️⃣ Khái quát giá trị: Tổng hợp nội dung & nghệ thuật.
4️⃣ Kết bài: Khẳng định giá trị, liên hệ thực tế.
🔹 GHI NHỚ: Khi viết nghị luận văn học, cần bám sát yêu cầu đề, tránh kể lan man. Dùng dẫn chứng cụ thể, phân tích sâu để bài viết có chiều sâu!
🎯 GIA SƯ NGỮ VĂN QUỐC KHÁNH – HỖ TRỢ HỌC SINH CẢI THIỆN KỸ NĂNG NGHỊ LUẬN VĂN HỌC
Nếu học sinh gặp khó khăn khi viết bài nghị luận văn học hoặc muốn nâng cao điểm số trong kỳ thi vào 10, gia sư Ngữ văn của Trung tâm Gia sư Quốc Khánh sẽ giúp các em:
✅ Hướng dẫn chi tiết cách làm từng dạng nghị luận.
✅ Sửa bài viết, giúp câu văn mượt mà, sâu sắc hơn.
✅ Luyện đề thi theo cấu trúc bám sát đề thi thật.
📞 Liên hệ ngay: 0868.710.722 (Zalo/ĐT) để được hỗ trợ học tốt hơn!
👉 Học đúng phương pháp – Đạt điểm cao dễ dàng!
