(Dễ hiểu – Dễ áp dụng – Giúp đạt điểm cao trong bài kiểm tra & thi vào 10)
Phân tích truyện là một dạng bài quan trọng trong chương trình Ngữ văn THCS, đặc biệt với học sinh lớp 9 ôn thi vào 10. Để viết bài phân tích chặt chẽ, thuyết phục và đạt điểm cao, học sinh cần tuân theo 5 bước cơ bản sau.
BƯỚC 1: MỞ BÀI – GIỚI THIỆU TÁC GIẢ, TÁC PHẨM
•Giới thiệu tác giả (tên, phong cách sáng tác, vị trí trong nền văn học).
•Giới thiệu tác phẩm (hoàn cảnh sáng tác, nội dung chính, thể loại).
•Nêu vấn đề cần phân tích trong bài.
📌 Ví dụ mở bài phân tích nhân vật chị Dậu trong “Tắt đèn”
Ngô Tất Tố là một nhà văn hiện thực xuất sắc giai đoạn 1930 – 1945, nổi tiếng với những tác phẩm phê phán xã hội phong kiến thối nát. “Tắt đèn” là tiểu thuyết tiêu biểu, phản ánh số phận bi thương của người nông dân, trong đó nhân vật chị Dậu là biểu tượng tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam chịu nhiều bất công nhưng vẫn kiên cường, mạnh mẽ.
BƯỚC 2: KHÁI QUÁT NỘI DUNG TÁC PHẨM
•Tóm tắt ngắn gọn nội dung chính của truyện (chỉ 3-5 câu, tránh kể lan man).
•Xác định chủ đề và thông điệp mà tác phẩm muốn truyền tải.
•Nếu cần, có thể nêu bối cảnh sáng tác để làm rõ ý nghĩa của truyện.
📌 Ví dụ với truyện “Lão Hạc” (Nam Cao)
“Lão Hạc” là câu chuyện xúc động về số phận bi thảm của một lão nông nghèo. Vì không muốn trở thành gánh nặng cho con trai và làng xóm, lão đã chọn cái chết đau đớn nhưng đầy lòng tự trọng. Tác phẩm không chỉ phơi bày nỗi khổ của người nông dân trước cách mạng mà còn thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc.
BƯỚC 3: PHÂN TÍCH CHI TIẾT
Khi phân tích truyện, học sinh nên tập trung vào 3 yếu tố chính:
1.Nhân vật
2.Tình huống truyện
3.Nghệ thuật
1. Phân tích nhân vật
•Ngoại hình, tính cách: (Nếu có mô tả trong truyện).
•Hành động, suy nghĩ, lời nói: Thể hiện điều gì?
•Ý nghĩa nhân vật: Đại diện cho tầng lớp nào trong xã hội?
📌 Ví dụ phân tích nhân vật Chí Phèo
Chí Phèo từ một chàng trai hiền lành bị xã hội đẩy vào con đường tha hóa. Hắn uống rượu, chửi bới, nhưng sâu thẳm vẫn khao khát được làm người lương thiện. Hình ảnh Chí Phèo chết trên ngưỡng cửa nhà Bá Kiến là biểu tượng bi kịch của người nông dân nghèo bị xã hội phong kiến vùi dập.
2. Phân tích tình huống truyện
•Điểm đặc sắc của tình huống truyện là gì?
•Tình huống giúp nhân vật bộc lộ tính cách, số phận như thế nào?
•Có gì bất ngờ, cao trào không?
📌 Ví dụ với tình huống trong “Chiếc lược ngà” (Nguyễn Quang Sáng)
Tình huống oái oăm khi bé Thu không nhận ba do chiến tranh chia cắt đã tạo nên cao trào cảm xúc cho truyện. Đến khi nhận ra, tình phụ tử vừa chớm nở thì ông Sáu phải ra đi mãi mãi, để lại nỗi đau và chiếc lược ngà chưa kịp trao con.
3. Phân tích nghệ thuật
•Lối kể chuyện (người kể chuyện ngôi thứ nhất hay thứ ba?).
•Nghệ thuật xây dựng nhân vật.
•Hình ảnh, biểu tượng, cách sử dụng ngôn ngữ.
📌 Ví dụ với nghệ thuật trong “Lão Hạc”
Truyện sử dụng giọng điệu trần thuật giàu cảm xúc, kết hợp đối thoại để lột tả nỗi đau của lão Hạc. Hình ảnh “cái chết bằng bả chó” vừa bi thương vừa ám ảnh, thể hiện sự tuyệt vọng và lòng tự trọng cao cả của nhân vật.
BƯỚC 4: KHÁI QUÁT GIÁ TRỊ TÁC PHẨM
•Giá trị nội dung: Thông điệp chính, bài học nhân văn.
•Giá trị nghệ thuật: Những yếu tố nghệ thuật đặc sắc giúp truyện hấp dẫn.
📌 Ví dụ khái quát giá trị truyện “Chiếc lược ngà”
Truyện khắc họa tình phụ tử thiêng liêng trong chiến tranh, tố cáo sự tàn khốc của chiến tranh làm chia cắt biết bao gia đình. Với cách kể chuyện chân thực, hình ảnh “chiếc lược ngà” mang tính biểu tượng cao, tác phẩm đã chạm đến trái tim người đọc.
BƯỚC 5: KẾT BÀI – CẢM NHẬN & LIÊN HỆ
•Khẳng định lại giá trị của tác phẩm và nhân vật.
•Bày tỏ cảm nhận cá nhân (cảm xúc, bài học rút ra).
•Liên hệ với tác phẩm khác hoặc thực tế cuộc sống.
📌 Cách viết kết bài mẫu:
Ví dụ với truyện “Tắt đèn”
Nhân vật chị Dậu không chỉ là đại diện cho người phụ nữ nông dân chịu khổ đau mà còn là biểu tượng của sức mạnh phản kháng. Tác phẩm giúp người đọc hiểu thêm về hiện thực xã hội thời phong kiến và thêm trân trọng những con người luôn đấu tranh cho cuộc sống tốt đẹp hơn.
CÔNG THỨC TÓM GỌN: 5 BƯỚC PHÂN TÍCH TRUYỆN
1️⃣ Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, nội dung phân tích.
2️⃣ Khái quát nội dung: Tóm tắt ngắn gọn, nêu chủ đề.
3️⃣ Phân tích chi tiết: Nhân vật → Tình huống → Nghệ thuật.
4️⃣ Khái quát giá trị: Tổng hợp nội dung & nghệ thuật.
5️⃣ Kết bài: Khẳng định giá trị, liên hệ thực tế.
🔹 GHI NHỚ: Khi phân tích truyện, cần bám sát nội dung, tránh kể lại truyện quá dài. Dùng dẫn chứng cụ thể, viết cảm xúc chân thành để bài văn có chiều sâu!
🎯 GIA SƯ NGỮ VĂN QUỐC KHÁNH – HỖ TRỢ HỌC SINH CẢI THIỆN KỸ NĂNG PHÂN TÍCH TRUYỆN
Nếu học sinh còn gặp khó khăn khi phân tích truyện hoặc muốn nâng cao điểm số trong kỳ thi vào 10, gia sư Ngữ văn của Trung tâm Gia sư Quốc Khánh sẽ giúp các em:
✅ Hướng dẫn chi tiết cách phân tích từng dạng truyện.
✅ Sửa bài viết, giúp câu văn mượt mà, sâu sắc hơn.
✅ Luyện đề thi theo cấu trúc bám sát đề thi thật.
📞 Liên hệ ngay: 0868.710.722 (Zalo/ĐT) để được hỗ trợ học tốt hơn!
