(Dễ hiểu – Dễ áp dụng – Giúp đạt điểm cao trong bài kiểm tra & thi vào 10)
Phân tích thơ là một dạng bài quan trọng trong chương trình Ngữ văn THCS. Để bài phân tích thuyết phục, rõ ràng và đạt điểm cao, học sinh cần tuân theo một công thức cụ thể. Dưới đây là công thức 5 bước giúp học sinh làm bài phân tích thơ một cách hiệu quả.
BƯỚC 1: MỞ BÀI – GIỚI THIỆU TÁC GIẢ, TÁC PHẨM
•Giới thiệu ngắn gọn về tác giả (tên, phong cách sáng tác, vị trí trong nền văn học).
•Giới thiệu tác phẩm (hoàn cảnh sáng tác, chủ đề chính).
•Nêu vấn đề cần phân tích trong bài.
📌 Cách viết mở bài mẫu:
Ví dụ với bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu
Trong nền thơ ca cách mạng Việt Nam, Chính Hữu là một nhà thơ tiêu biểu, ghi dấu ấn với những tác phẩm viết về người lính. “Đồng chí” là bài thơ xuất sắc, ca ngợi tình đồng đội keo sơn giữa những người lính trong kháng chiến chống Pháp. Đặc biệt, đoạn thơ sau đã thể hiện sâu sắc tình cảm thiêng liêng ấy: (trích đoạn thơ cần phân tích).
BƯỚC 2: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ ĐOẠN THƠ
•Xác định vị trí đoạn thơ (đầu bài, giữa bài hay kết thúc).
•Nêu nội dung chính của đoạn thơ.
•Nếu cần, có thể liên hệ với các phần khác của bài thơ để thấy được mạch cảm xúc.
📌 Ví dụ với bài “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật:
Đoạn thơ nằm ở phần giữa tác phẩm, khắc họa vẻ đẹp kiên cường, lạc quan của những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Qua những hình ảnh thơ độc đáo, nhà thơ đã làm nổi bật tinh thần thép của thế hệ trẻ thời bấy giờ.
BƯỚC 3: PHÂN TÍCH CHI TIẾT ĐOẠN THƠ
Đây là phần quan trọng nhất của bài viết, cần đi sâu vào từng câu thơ, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật và nội dung ý nghĩa. Khi phân tích, học sinh có thể theo công thức 3 bước nhỏ sau:
1. Giải thích ý nghĩa nội dung
•Câu thơ thể hiện điều gì?
•Hình ảnh, từ ngữ nào đặc sắc?
2. Phân tích biện pháp nghệ thuật
•Điểm nổi bật về nghệ thuật trong câu thơ: ẩn dụ, nhân hóa, so sánh, điệp ngữ, hoán dụ…
•Tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó?
3. Liên hệ cảm nhận cá nhân
•Câu thơ gợi lên cảm xúc gì?
•So sánh với tác phẩm khác (nếu cần).
📌 Ví dụ phân tích một câu thơ trong “Đồng chí”
Câu thơ: “Đêm nay rừng hoang sương muối / Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới”
•Giải thích nội dung: Bức tranh thiên nhiên khắc nghiệt (rừng hoang, sương muối) đối lập với hình ảnh những người lính đứng sát bên nhau, thể hiện sự gắn bó, đồng lòng.
•Biện pháp nghệ thuật:
•Nhân hóa (rừng hoang sương muối) → Thể hiện sự lạnh lẽo, hiểm nguy.
•Hình ảnh đối lập (rừng hoang – bên nhau) → Làm nổi bật tinh thần đồng đội.
•Cảm nhận cá nhân: Bức tranh vừa thực tế vừa giàu chất thơ, khắc họa vẻ đẹp của người lính vượt lên gian khó để chiến đấu.
BƯỚC 4: KHÁI QUÁT GIÁ TRỊ TÁC PHẨM
Sau khi phân tích chi tiết, học sinh cần tổng hợp lại giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ.
📌 Gợi ý:
•Giá trị nội dung: Thể hiện tư tưởng gì? Ca ngợi điều gì? Phản ánh hiện thực gì?
•Giá trị nghệ thuật: Biện pháp nghệ thuật nổi bật? Cách sử dụng từ ngữ có gì đặc sắc?
📌 Ví dụ khái quát bài “Ánh trăng” (Nguyễn Duy)
Đoạn thơ thể hiện triết lý về sự thay đổi của con người khi đứng trước quá khứ và hiện tại. Hình ảnh ánh trăng như một biểu tượng nhắc nhở con người về đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Về nghệ thuật, bài thơ có giọng điệu nhẹ nhàng, sâu lắng cùng hình ảnh mang tính biểu tượng cao.
BƯỚC 5: KẾT BÀI – CẢM NHẬN & LIÊN HỆ
•Khẳng định lại giá trị của đoạn thơ và tác phẩm.
•Bày tỏ suy nghĩ cá nhân (cảm xúc, bài học rút ra).
•Có thể liên hệ với một tác phẩm hoặc thực tế cuộc sống.
📌 Cách viết kết bài mẫu:
Ví dụ với bài “Đoàn thuyền đánh cá” (Huy Cận)
Đoạn thơ trên không chỉ tái hiện vẻ đẹp của thiên nhiên và con người lao động mà còn thể hiện niềm tin, tình yêu với cuộc sống. Huy Cận đã khắc họa thành công hình ảnh người lao động với khí thế hăng say, lạc quan. Bài thơ giúp ta thêm yêu và trân trọng những người lao động đang ngày đêm cống hiến cho đất nước.
CÔNG THỨC TÓM GỌN: 5 BƯỚC PHÂN TÍCH THƠ
1️⃣ Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, nội dung đoạn thơ.
2️⃣ Khái quát chung: Vị trí đoạn thơ, ý chính.
3️⃣ Phân tích chi tiết: (1) Nội dung câu thơ → (2) Nghệ thuật → (3) Cảm nhận cá nhân.
4️⃣ Khái quát giá trị: Tổng hợp nội dung & nghệ thuật.
5️⃣ Kết bài: Khẳng định giá trị, liên hệ thực tế.
🔹 GHI NHỚ: Khi phân tích thơ, cần bám sát nội dung, tránh kể lể dài dòng. Sử dụng dẫn chứng cụ thể, viết cảm xúc chân thành để bài văn có chiều sâu!
🎯 GIA SƯ NGỮ VĂN QUỐC KHÁNH – HỖ TRỢ HỌC SINH CẢI THIỆN KỸ NĂNG PHÂN TÍCH THƠ
Nếu học sinh còn gặp khó khăn khi phân tích thơ hoặc muốn nâng cao điểm số trong kỳ thi vào 10, gia sư Ngữ văn của Trung tâm Gia sư Quốc Khánh sẽ giúp các em:
✅ Hướng dẫn chi tiết cách phân tích từng dạng thơ.
✅ Sửa bài viết, giúp câu văn mượt mà, sâu sắc hơn.
✅ Luyện đề thi theo cấu trúc bám sát đề thi thật.
📞 Liên hệ ngay: 0868.710.722 (Zalo/ĐT) để được hỗ trợ học tốt hơn!
👉 Học đúng phương pháp – Đạt điểm cao dễ dàng!
